jueves, 21 de abril de 2011

Ranchos de Reis e de Entroido

Ranchos de Reis de Salceda (Santa María de Salceda de Caselas, Pontevedra.
Rancho de Reis do barrio de abaixo (A Feira)
O RANCHO DE REIS EN XERAL

O rancho de Reis en xeral, que se celebraban ou celebran en boa parte de Galicia, exhibían na totalidade ou en parte os pasos clásicos: arcos, castañetas, entrenzado, paos, etc., realizados normalmente durante as procesións patronais, en Salceda so se mostran os pasos de castañetas.

Con certa frecuencia poseen características chamativas comúns, interesantes de analizar, como a indumentaria predominantemente blanca, con adornos florais, exóticos e de abundancia (por exemplo a presencia de cantidades importantes de ouro). Os ritos entorno a unha divinidade foron cristianizados e, tal vez coma unha continuación deles, aínda siguen dalgunha maneira vixentes entre nós en forma de populares romarías galegas, como por exemplo a da Virxe da Franqueira en A Cañiza (Pontevedra) na que, precisamente, báilase unha destas danzas. Os cantos de Reis forman parte do que podiamos chamar en conxunto "cantos de Nadal", unha tradición moi extendida na totalidade do territorio galego que consiste en xuntarse un grupo de persoas para interpretar polas casas dos lugares, seguindo un itinerario, unha serie de cantos alusivos o nadal.

Os musicólogos, distinguen entre eles os propios cantos de Nadal, os cantos de Ano novo, os Aguinaldos e os cantos de Reis. Pertencen a un pasado recente da tradición musical galega que en varios lugares están sendo recuperados. A intensidade coa que aínda permanecen na memoria da xente supón unha motivación importante para elo. Os relatos dos maiores están cheos de beleza cando falan de que previamente se facían uns ensaios para que todo quedara ben. Aprendíanse as letras, buscábase a afinación, conxuntábanse os instrumentos, poñíase moita ilusión. Era habitual que saíra algún instrumento melódico como a gaita ou o alcordeón pero os cantores tamén levaban percusións como pandeiretas, pandeiros e charrascas varios.

O Canto de Reis que se canta no remate da misa deste día ven recollido no Cancioneiro de Dorothe Schubarth (Cancioneiro Popular Galego) atopamos dúas versións recollidas en Salceda de Caselas e Vilachán (Tomiño) ás que teríamos que engadir outra que temos observado en Arbo con moita semellanza.

http://www.ghastaspista.com/novas/leenova.php?id=702


Rancho de Entroido de Salceda de Caselas
Una tradición que resiste

V. PALLEIRO / PONTEAREAS
En el Condado sólo se conservan en la parroquia de Riofrío, en Mondariz, y en la de Fozara y Guláns, en Ponteareas, sin embargo, en el pasado fueron tradición también en parroquias de Covelo y Salvaterra. Son los llamados "Ranchos de Reis", agrupaciones de danzantes compuestas por hombres y mujeres, aunque en algunas zonas únicamente se integran por varones, que constituyen una de las expresiones populares más vistosas del sur de Galicia.

Esta tradición, todavía viva, pudo verse el lunes en Ponteareas como parte de la programación navideña y complemento de la Cabalgata de Reyes. Fue posible gracias a las nuevas generaciones de la parroquia de Fozara que han aceptado el reto de aprender a danzar en los ranchos y por eso todavía se pueden visualizar en estos días.

Aportación de Rafael Carracedo Crespo
Rancho de reis de Gulans (Ponteareas)

De todos modos, además de ahora, también pueden disfrutarse en otras épocas del año como ocurre en la festividad de Nuestra Señora de A Franqueira. Estos movimientos rítmicos también se llaman "danzas blancas" por la vestimenta de los bailarines, que es de color blanco.

En tiempos pasados, cuando existían ranchos también en zonas de Salvaterra tenían distinciones por la vestimenta. Los ponteareanos, hacia el norte, vestían de color blanco. En cambio, los de la zona de Pesqueiras, en la localidad fronteriza, acostumbraban a llevar, sobre todo, pantalón corto. Además, en el atavío de las mujeres, con frecuencia, se dejaba notar la influencia portuguesa.

Por encima de las diferencias geográficas, los ranchos de Reis, fuesen de Ponteareas o de Salvaterra, tenían en común gorros con plumas y espejos, cintas de colores y mantones, además, por supuesto, de la forma de bailar.

Antiguamente, en Guláns se llegaban a juntar más de veinte ranchos de diferentes lugares de la comarca. Por aquel entonces, las agrupaciones venían acompañadas de un ayudante que con una pandereta adornada con cintas de colores, él se encargaba de pedir al público un donativo por haber disfrutado de la actuación.

Esta fiesta característica de la noche anterior a la visita de los Magos de Oriente fue la continuación de los Cantares de Reyes que se entonaban en tiempos de hambre y dificultades. Entonces, los jóvenes se dedicaban a ir por las casas acaudaladas y por los pazos señoriales pidiendo limosna alimenticia. Se contentaban con chorizos o con tocino; dependiendo de cómo fuese el regalo, cantarían una pieza de agradecimiento o de "escarnio e maldicir".

Por otra parte, es de destacar el llamado canto de Reyes que consta de tres partes. En primer lugar, se solicita permiso para cantar, en segundo; se entona la canción propiamente dicha; y finalmente, se pide un aguinaldo por la actuación ofrecida.

Finalmente, son de merecido nombramiento, las rondallas; unas agrupaciones características de Navidad, Fin de Año y también de la víspera de Reyes.
http://www.farodevigo.es/secciones/noticia.jsp?pRef=2009010700_3_286315__Comarcas-tradicion-resiste

 

O rancho de reis de Salceda é o único coa formación de dous danzantes e unha dama. O vestiario é totalmente diferente dos demais ranchos. os danzantes van con chamativos panos vermellos e laranxos. O mais salienteble da dama é a grande cant...idade de xoias que levaba, que se conseguían prestadas nas casas da xente máis pudente. Tal era o valor que portaba a dama que sempre iba acompañada de dous homes a modo de escolta.

No caso de Salceda de Caselas o de Reis foi sempre con unha dama, o de entroido é o que leva dúas damas, aínda que as danzas e as músicas veñen sendo as mesmas, pero non a formación. E os interesados no rancho de reis lembrarlles que o 6 de xaneiro ao longo de todo o día estará o rancho de reis por distintos puntos de Salceda de Caselas.

É un tema que sigo e que mo teñen ben explicado os compoñentes daquel entón, algún dos que aparece nesa foto está estes días a ensinar aos novos danzantes para que o día 6 saia todo perfecto. A información é totalmente contrastada

Aportación de Ana Belen Antelo
Arcos, Danzas de reises, Arbo


 Grupo de bailaríns do rancho de reis de Guláns
José Moreira 1920-1940
PROCEDENCIA Arquivo José Moreira


 Grupo de danza antiga de Arbo, Pontevedra


Rancho de Reis de Gulans 1959

FILA DE ATRÁS de esquerda a dereita:
Pepe Caseira, Pancho de Porto,Manolo de Porto, José do Boente, Rogelio da Costa, o seguinte non sei quen é; o da caixa Antonio o Almuiña e o da gaita Señor Alfredo da Almuiña.



 FILA DE DIANTE QUE SON AS MULLERES DE ESQUERDA A DEREITA TAMEN:
Carme a Paxarona, Sita; a muller de Pablo, María do habanero,Alsira de Xan Dominguez, Herminia do Raxo (miña hirmá), Carme da Almuiña (filla de Señor Alfredo)e o do bombo tampouco sei quen é.

Mi abuelo a la gaita!!
Toma ya...Alfredo da Almuiña...que grande!
Mi abuelo también a la gaita!!!!
Que casualidad ehhh!!! primos!!!
Pues si vosotros teneis a vuestro abuelo...
Yo a mi abuelo y a mi tía Carmiña, toma ya!!
Menuda fotacaaaaaa!!!!

Aportación de Juan Manuel Ocampo Lemos
Danza de Reis ejecutada por emigrantes de Salceda de
Caselas en Buenos Aires, allá por los años ochenta


Rancho de Reis de Gulans 1920
A Nosa Terra Diario


Ranchos de Reis de Salceda (Santa María de Salceda de Caselas, Pontevedra
Rancho de Carnaval do barrio de abaixo (A Feira)

Los Ranchos de Reis están compuestos por un grupo de músicos variable entre los que no falta un gaiteiro, un bombo y un tamboril. El grupo de músicos se acompaña de un grupo de bailarines, como mínimo cuatro o cinco parejas, vestidos con una peculiar indumentaria. Es precisamente las vestimentas de las parejas y la peculiaridad de los bailes lo que convierte en característicos los Ranchos de Reis.

Las mujeres danzantes visten faldas, blusas y medias blancas, mandil y capotillo negro y paños de colores. Cubren su cabeza con paños de seda y se adornan con joyas. Los hombres danzantes también van de blanco (camisa y pantalón) con corbata de colores, zapatones, dos paños de lana cruzados sobre el pecho y una faja de hilo. Cubren su cabeza con gorros de cintas y plumas tintadas.

# Los Ranchos de Reis se componen, fundamentalmente, de cuatro bailes típicos: Danza de castañolas y danza de palitroques: ambos bailes se acompañan de piezas de madera de boj o de ébano que los bailarines hacen sonar mientras ejecutan el baile.

# Danza de cintas: los bailarines danzan girando alrededor de un palo mientras sujetan una cinta que van trenzando con sus pasos.

# Danza de arquitos: los bailarines danzan unidos a sus parejas por un palo en forma de arco decorado con cintas de colores.

Además de estas cuatro danzas, los bailarines solían cerrar la representación bailando una jota, vals, muiñeira y ribeirana. Es tradicional bailar los Ranchos de Reis en Navidad, Año Nuevo, el día de Reyes y el día de San Julián (7 de enero) en localidades del sur de la provincia de Pontevedra.

http://www.peirao.com/documento_ver.php?verherencia=1&id_tema=16539&id_documento=22337


Salceda de Caselas

1 comentario:

  1. Me gustaría saber el origen de esta última foto de salceda de Caselas.
    ¿Podrían darme un mail para contactar?
    Muchas gracias

    ResponderEliminar